صنعت فضایی بومی؛ تجلی دستیابی دانشمندان ایرانی به لبه دانش

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری صدا و سیما، اکنون دیگر اهمیت صنعت فضایی بر هیچ کس پوشیده نیست و میلیاردها انسان در سراسر دنیا می‌دانند فضاپیماهای متعددی در هر لحظه از شبانه‌روز در اطراف کره زمین می‌چرخند و اطلاعات زیادی را جمع‌آوری و به مراکز تحقیقاتی مخابره می‌کنند.

با وجود چالش‌های زیادی که برای توسعه صنعت فضایی در ایران وجود داشته است دانشمندان ایرانی در بیش از سه دهه گذشته پروژه‌های با اهمیتی را در این حوزه اجرا کرده و دستاوردهای ارزشمندی را ارائه داده‌اند.

باتوجه به اهمیت بالای صنعت فضایی در حوزه‌های مختلف علوم و کاربردهای گسترده این صنعت در ارائه خدمات متنوع جوانان و نخبگان ایرانی از همان سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت در عرصه فضایی را آغاز کردند. در شرایط تحریم‌های ظالمانه غرب امکان واردات هر نوع تجهیزات کاربردی در ماشین‌های فضایی را با مشکلات زیادی همراه ساخته است دانشمندان توانمند کشورمان با اتکا به ظرفیت‌های داخلی ده‌ها ماهواره را طراحی و با موفقیت به مدار کره زمین پرتاب کردند.

تحقیقات فضایی در ایران از دهه ۷۰ شمسی شدت گرفت و طراحی و ساخت ماهواره‌ها و ماهواره‌برهای ایرانی نظیر رصد ۱، امید، نوید علم‌ و صنعت، فجر و سفیر ۱، طلوع، پیام، ظفر، سیمرغ، پارس ۱ و ناهید ۲ تنها بخشی از فعالیت‌های فضایی کشور در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. بر اساس سند توسعه هوافضا که در سال ۱۳۹۱ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است، ماهواره‌های ایرانی باید تا سال ۱۴۰۷ به مدار ۳۶ هزار کیلومتری کره زمین برسند. البته اخیراً با دستور رئیس جمهور به تمامی اعضای شورای عالی فضایی و مدیران دستگاه‌ های متولی امر در حوزه فضایی قرار شده است دستیابی به مدار ژئو در آینده‌ای نزدیک محقق شود.

تلاش بی‌وقفه دانشمندان ایرانی در عرصه فضایی

اگرچه در هشت سال گذشته به دلیل نبود سیاست‌گذاری درست و اختصاص نیافتن بودجه کافی برای توسعه برنامه‌های فضایی سرعت رشد این صنعت کاهش پیدا کرد ولی اجرای برنامه‌های تحقیقات فضایی هیچگاه به طور کامل متوقف نشده و حالا نیز به دلیل توجه دستگاه‌های مرتبط با حوزه فضایی در دولت سیزدهم امید آن می‌رود که پروژه‌های هوافضای کشور سریع‌تر و با کیفیت‌تر از گذشته اجرا شود. یکی از آخرین تلاش‌های دانشمندان ایرانی برای تثبیت جایگاه ماهواره‌های بومی کشورمان در مدار لئو پرتاب ماهواره‌بر سمیرغ به فضا است.

در آخرین پرتاب ماهواره‌بر سیمرغ برای نخستین بار در صنعت فضایی کشورمان سه محموله تحقیقاتی با یک ماهواره‌بر به فضا پرتاب شدند. با وجود اینکه این ماهواره‌بر تنها به دلیل نرسیدن به سرعت لازم نتوانست یک ماهواره تحقیقاتی و دو ماهواره مکعبی(کیوب‌ست) که به حمل می‌کرد را به مدار برساند اما به طور قطع هر شکست مسیر توسعه پرشتاب صنعت فضایی کشور را هموار می‌سازد و تجربه‌ تمامی پروژه‌های انجام شده در این حوزه چراغ راهی برای تحقق اهداف بلند فضایی جمهوری اسلامی ایران است.

برای بررسی دقیق‌تر قسمتی از فعالیت‌های انجام شده در صنعت فضایی و شناخت دقیق‌تر دستاوردهای این صنعت با آقای فتح‌اله اُمّی، استاد هوافضا در دانشگاه گفت‌ و گو کردیم که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:

آقای اُمّی در خصوص مهم‌ترین چالش‌های فضایی کشور در دهه پنجم انقلاب اسلامی گفت: «نهادهای تحقیقاتی حوزه فضایی کشور و به ویژه پژوهشگاه هوافضا توانمندی‌های بسیار خوبی دارند و اگر حمایت‌های مطلوبی از این ظرفیت‌ها صورت می‌گرفت می‌توانستیم دستاوردهای بسیار خوبی هم داشته باشیم. به طور کلی صنعت فضایی کشورمان دارای امکانات بسیاری خوبی از لحاظ تجهیزات و نیروی متخصص است. در پیش گرفتن برخی از سیاست‌ها در سال‌های گذشته موجب شده نتوانیم گام‌های بلندی در این حوزه برداریم. از جمله این موارد می‌توان به قانونی نشدن سند هوافضای کشور که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است اشاره کرد.»

خلاء راهبرد قانونی برای توسعه صنعت فضایی بومی

به گفته این استاد تمام دانشگاه «این سند باید در مجلس شورای اسلامی بررسی و تصویب شود تا به عنوان راهبرد فضایی کلان کشور مورد توجه همه دستگاه‌ها قرار گیرد. پس می‌توان گفت مهم‌ترین چالش صنعت فضایی کشور در دهه پنجم انقلاب اسلامی خلاء راهبرد قانونی است. هم اکنون راهبرد برای این صنعت وجود دارد ولی قانونی نیست و از همین رو سازمان مدیریت آن را به عنوان راهبردی قانونی قبول ندارد و اعتبارات لازم را در اختیار دستگاه‌های اجرایی حوزه فضایی قرار نمی‌دهد. در راهبرد هوافضای کشور اهداف بلندی مثل اعزام انسان به فضا، طراحی و ساخت ماهواره دارای قابلیت انجام پرواز در مدار زمین آهنگ و جی‌پی‌اس ایرانی تعریف شده است.»

آقای اُمّی تصریح کرد: «اجرای هرکدام از این برنامه‌ها نیازمند حمایت‌های مالی کافی است. همچنین در بخش حمل‌ونقل هوایی طراحی سیستم‌های هوانوردی بومی، تولید بالگردهای سنگین و نیمه سنگین و طراحی موتورهای توربو جت و جابه‌جایی ۵۰ میلیون مسافر و ۵۵۰ هزار تن بار در هر سال با هواپیماها نیاز به حمایت‌های مالی دارد که سازمان مدیریت باید ردیف بودجه‌ای آن در در لایحه بودجه سالانه کشور تعریف کند.»

اجرایی شدن مصوبات شورای عالی فضایی ضروری است

بر اساس اعلام این استاد رشته هوافضا «تشکیل جلسه شورای عالی فضایی پس از وقفه‌ای یازده ساله بسیار با اهمیت بود و در نخستین جلسه این شورا در دولت سیزدهم ۸ مصوبه صادر شد. این مصوبات اهمیت بالایی برای توسعه صنعت فضایی کشور دارد. البته تمامی این مصوبات در صورتی که اجرایی شود مثمر ثمر خواهد بود. اگر تمامی برنامه‌های این شورا تنها در حد یک صورت جلسه باقی بماند نمی‌توان امیدی به آینده فضایی کشور داشت.»

آقای اُمّی درباره دستاوردهای چند دهه تلاش بی‌وقفه دانشمندان حوزه فضایی کشور می‌گوید «مهمترین دستاورد صنعت فضایی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی دستیابی دانشمندان ایرانی به مدار لئو و قرار دادن ماهواره در این مدار است. یکی از مصوبات شورای عالی فضایی تثبیت حضور ماهواره‌های ایرانی در مدار لئو است. ماهواره‌های ایرانی که در سال‌های گذشته به فضا پرتاب شدند پس از انجام مأموریت به زمین بازگشتند و اکنون نیاز داریم که ماهواره‌هایی را در مدار لئو، ژئو و مئو قرار بدهیم تا خدمات لازم را ارائه دهند. در حال حاضر ایران ماهواره‌ای در مدار زمین ندارد که بتواند خدماتی نظیر سرویس‌های مخابراتی و سنجش از دور را ارائه دهد.»

به اذعان این استاد تمام دانشگاه «صنعت فضایی ایران پس از انقلاب اسلامی با تلاش متخصصان کشورمان در باشگاه فضایی جهان قرار گرفت. اگرچه به این باشگاه راه پیدا کردیم ولی باید حضور خودمان را در این باشگاه با قرار دادن ماهواره‌های خدماتی در مدار زمین تثبیت کنیم.»