پخش زنده
امروز: -
یادداشت روز
شهید بهشتی و توسعه اقتصاد انسانی با هویت اسلامی
در نظام جمهوری اسلامی؛ هدف ایجاد حیات طیبه و «اقتصاد انسانی» است که سعادت دنیوی را به سعادت اخروی، پیوست میکند.
شهید بهشتی که از برجستهترین نویسندگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بود، به رفاه حال محرومان جامعه، جلوگیری از استثمار و تحقق عدالت اجتماعی توجه خاصی داشته و تلاش میکرد اقتصاد ایران را به این سمت هدایت کند.
خوشبختانه دولت نهم این سرفصلها را در دستور کار خود قرار داده با جدیت در این مسیر حرکت میکند.
منظور دکتر بهشتی درباره مردمی بودن نظام و اقتصاد، الگوی مناسبی در جهت استقرار حکومت اسلامی و دکترین اقتصاد بخش تعاونی و زمینه سازی برای تحقق اقتصاد سالم؛ حلال؛ مطهر و طیب؛ است.
خوشبختانه دولت نهم این سرفصلها را در دستور کار خود قرار داده با جدیت در این مسیر حرکت میکند.
منظور دکتر بهشتی درباره مردمی بودن نظام و اقتصاد، الگوی مناسبی در جهت استقرار حکومت اسلامی و دکترین اقتصاد بخش تعاونی و زمینه سازی برای تحقق اقتصاد سالم؛ حلال؛ مطهر و طیب؛ است.
شهید دکتر بهشتی با هوشیاری و تلاش اجازه ورود افکار التقاطی را به انقلاب اسلامی نداد و افکار منسجمی در بخش اقتصاد در روزهای نخستین انقلاب ایجاد کرد.
معیارهای شرعی و اسلامی در اقتصاد ایران و بخش تعاون با توجه به نقد شهید بهشتی از مواضع کاپیتالیسم و سوسیالیسم توسعه و بسط یافته و در حوزههای مختلف نهادینه شده است.
در تفکر شهید بهشتی، سود یا ارزش اضافی باید به وسایل تولید اعم از نیروی انسانی یا ماشین تعلق گیرد نه به سرمایه در گردش، این موضوع به تنهایی میتواند از بروز بحرانهایی مانند بحران مالی و اقتصادی ملی، منطقهای و جهانی جلوگیری کند.
رهاورد دکترین لیبرال - سرمایه داری، بعد از یک قرن و نیم تلاش تمام عیار علمی و اجرایی همین بحران مالی و اقتصادی است که در تمام جهان مستقر شده است.
نوع روابط اجتماعی از معیار روابط برادرانه و همسان انسانی عبور کرده و به روابطی برتری طلبانه و خودکامه تبدیل شده است، روابطی که میان دو طبقه "اقلیت فرادست" و "اکثریت فرودست" وجود دارد.
براساس تاثیرهای فکری، فرهنگی و اخلاقی که نظام سرمایه داری در انسانها می گذارد و روحیه طغیان و خودکامگی که بر مال اندوزان سایه می گستراند، پایگاه اصلی روابط اجتماعی را ویران می کند یعنی باور انسانها و ایمان به ارزش و کرامت انسانی، یا کم رنگ می شود یا به کلی رنگ می بازد و انسانها در بهترین حالت ابزار و " حیوان اقتصادی " هستند.
در تفکر و احساسها در جامعه سرمایه داری، روابطی غیر انسانی، حاکم است، روابطی صرفا اقتصادی و بر اصل "سودآوری" بنیان گذاری شده است اما در اقتصاد ایران، این معیارها هرگز جایگاهی نداشته است و نخواهد داشت.
شهید بهشتی معتقد بود: عدل اخلاقی از نظر اسلام زیربنای همه انواع دیگر عدل است.
معیارهای شرعی و اسلامی در اقتصاد ایران و بخش تعاون با توجه به نقد شهید بهشتی از مواضع کاپیتالیسم و سوسیالیسم توسعه و بسط یافته و در حوزههای مختلف نهادینه شده است.
در تفکر شهید بهشتی، سود یا ارزش اضافی باید به وسایل تولید اعم از نیروی انسانی یا ماشین تعلق گیرد نه به سرمایه در گردش، این موضوع به تنهایی میتواند از بروز بحرانهایی مانند بحران مالی و اقتصادی ملی، منطقهای و جهانی جلوگیری کند.
رهاورد دکترین لیبرال - سرمایه داری، بعد از یک قرن و نیم تلاش تمام عیار علمی و اجرایی همین بحران مالی و اقتصادی است که در تمام جهان مستقر شده است.
نوع روابط اجتماعی از معیار روابط برادرانه و همسان انسانی عبور کرده و به روابطی برتری طلبانه و خودکامه تبدیل شده است، روابطی که میان دو طبقه "اقلیت فرادست" و "اکثریت فرودست" وجود دارد.
براساس تاثیرهای فکری، فرهنگی و اخلاقی که نظام سرمایه داری در انسانها می گذارد و روحیه طغیان و خودکامگی که بر مال اندوزان سایه می گستراند، پایگاه اصلی روابط اجتماعی را ویران می کند یعنی باور انسانها و ایمان به ارزش و کرامت انسانی، یا کم رنگ می شود یا به کلی رنگ می بازد و انسانها در بهترین حالت ابزار و " حیوان اقتصادی " هستند.
در تفکر و احساسها در جامعه سرمایه داری، روابطی غیر انسانی، حاکم است، روابطی صرفا اقتصادی و بر اصل "سودآوری" بنیان گذاری شده است اما در اقتصاد ایران، این معیارها هرگز جایگاهی نداشته است و نخواهد داشت.
شهید بهشتی معتقد بود: عدل اخلاقی از نظر اسلام زیربنای همه انواع دیگر عدل است.
بنیانهای تفکر و اندیشه شهید بهشتی در هر حوزهای باعث میشود بسیاری از گرههای فکری و اجرایی کشور باز شود.
با تکیه بر مبانی اندیشهای و روششناسی شهید بهشتی میتوان سازوکارهای راهیابی به راهحلهای ثمربخش را در مقیاس ملی، شناسایی و استخراج و استنباط کرد.
همین امروز هم گفتمان واقعی جامعه و همه مردم و مسئولان که عدالت اقتصادی و اسلامی است در اندیشههای شهید بهشتی به وفور دیده میشود.
آیتالله بهشتی معتقد بودند مسلمان تحت هیچ شرایطی و با هیچ توجیهی نباید عمل خلاف انجام دهد، این مسایل سلسله بدیهیات و مسلماتی است که متاسفانه به خاطر عدول از روش و منش شهید بهشتی امروز ما به واسطه آن دچار چالش شدیم.
اگر نهضت بازخوانی اندیشههای شهید بهشتی در جامعه ما راه بیفتد، دولت، ملت و نسلهای آتی بیشترین سودها و بهرهمندیها را در دنیا و اطمینانبخشترین وضعیت را در آخرت تجربه خواهند کرد.
ناهماهنگیها و افتوخیزهای فراوان در حوزه سیاستهای اقتصادی کشور ما بیش از هر چیز ریشه در فقر تئوریک در حوزه اندیشههای کلان اقتصادی دارد.
باید بار دیگر اندیشه شهید بهشتی را بازشناسی و با روشهای اجرایی مدرن و به روز ترکیب کنیم.
دانش اقتصاد شامل گزارههای توصیفی و تکلیفی است که حوزه توصیفی به بررسی روابط موجود در علم اقتصاد است، اما اقتصاد اسلامی بیشتر رویکرد تکلیفی دارد.
شهید بهشتی تلاش کرد پرسشهای بنیادین به موضو عهای تکلیفی اقتصاد ارائه کند تا جهان بینی ما در حوزه اقتصاد هم نهادینه شود، شهید بهشتی در این زمینه نظریه پردازی کرده است.
از نظر بهشتی اسلام با علم و عقل شروع میشود و با وحی، تکامل پیدا میکند و این مساله را در همه حوزهها چه نظری و چه عملی به کار میبرد.
در کتاب اقتصاد اسلامی نکات فوقالعادهای وجود دارد، قرآن میفرماید دینی که پیامبر (ص) آورده است، دینی جهانی است و مخاطبش همه "ناس" است؛ همه انسانها درهمه مکانها و همه زمانها مخاطبش قرار میگیرند و یک انسان مسلمان برای آنکه مسایل اسلامی را خوب بفهمد باید از علم و عقل شروع کند و در ادامه با وحی تکمیل کند.
اما مخالفان بهشتی جنگ روانی بسیار ناجوانمردانهای را علیه او راه انداخته بودند چراکه امکان نداشت کسی در معرض صحبتها و آشنایی و برخورد با منش ایشان قرار گیرد و مجذوب ایشان نشود بنابراین استراتژی که انتخاب کرده بودند این بود که باورهای پیشینی برای افراد ایجاد کنند که براساس آن کسی اصلا نزدیکش نشود اما شهید بهشتی ترکیبی از علم و ایمان و صداقت بود.
آرمانگرایی دینی و جدیت در پیاده سازی احکام اقتصادی مبتنی بر اصول اسلامی از ویژگیهای بارز شهید بهشتی است.
شهید بهشتی گامهای اولیه برای مقابله با پدیده شوم ربا را در نظام اقتصادی محکم برداشت.
در صورت اجرای صحیح قانون بانکداری بدون ربامشکلات اقتصادی و طبقاتی ناشی از آن از کشور رخت بر خواهد بست.
با اجرای قاطع و هوشمندانه اصل ۴۴ شکاف طبقاتی و مشکلات اقتصادی و روانی و نیز بی عدالتیها در نظام اقتصادی بر طرف خواهد شد.
منابع اقتصادی نباید به سمت سوداگری و دلالی در بخشهای مختلف سوق یابد بلکه باید با تزریق عادلانه منابع در بخشهای تولیدی رونق و شکوفایی اقتصادی در کشور محقق شود.
با تکیه بر مبانی اندیشهای و روششناسی شهید بهشتی میتوان سازوکارهای راهیابی به راهحلهای ثمربخش را در مقیاس ملی، شناسایی و استخراج و استنباط کرد.
همین امروز هم گفتمان واقعی جامعه و همه مردم و مسئولان که عدالت اقتصادی و اسلامی است در اندیشههای شهید بهشتی به وفور دیده میشود.
آیتالله بهشتی معتقد بودند مسلمان تحت هیچ شرایطی و با هیچ توجیهی نباید عمل خلاف انجام دهد، این مسایل سلسله بدیهیات و مسلماتی است که متاسفانه به خاطر عدول از روش و منش شهید بهشتی امروز ما به واسطه آن دچار چالش شدیم.
اگر نهضت بازخوانی اندیشههای شهید بهشتی در جامعه ما راه بیفتد، دولت، ملت و نسلهای آتی بیشترین سودها و بهرهمندیها را در دنیا و اطمینانبخشترین وضعیت را در آخرت تجربه خواهند کرد.
ناهماهنگیها و افتوخیزهای فراوان در حوزه سیاستهای اقتصادی کشور ما بیش از هر چیز ریشه در فقر تئوریک در حوزه اندیشههای کلان اقتصادی دارد.
باید بار دیگر اندیشه شهید بهشتی را بازشناسی و با روشهای اجرایی مدرن و به روز ترکیب کنیم.
دانش اقتصاد شامل گزارههای توصیفی و تکلیفی است که حوزه توصیفی به بررسی روابط موجود در علم اقتصاد است، اما اقتصاد اسلامی بیشتر رویکرد تکلیفی دارد.
شهید بهشتی تلاش کرد پرسشهای بنیادین به موضو عهای تکلیفی اقتصاد ارائه کند تا جهان بینی ما در حوزه اقتصاد هم نهادینه شود، شهید بهشتی در این زمینه نظریه پردازی کرده است.
از نظر بهشتی اسلام با علم و عقل شروع میشود و با وحی، تکامل پیدا میکند و این مساله را در همه حوزهها چه نظری و چه عملی به کار میبرد.
در کتاب اقتصاد اسلامی نکات فوقالعادهای وجود دارد، قرآن میفرماید دینی که پیامبر (ص) آورده است، دینی جهانی است و مخاطبش همه "ناس" است؛ همه انسانها درهمه مکانها و همه زمانها مخاطبش قرار میگیرند و یک انسان مسلمان برای آنکه مسایل اسلامی را خوب بفهمد باید از علم و عقل شروع کند و در ادامه با وحی تکمیل کند.
اما مخالفان بهشتی جنگ روانی بسیار ناجوانمردانهای را علیه او راه انداخته بودند چراکه امکان نداشت کسی در معرض صحبتها و آشنایی و برخورد با منش ایشان قرار گیرد و مجذوب ایشان نشود بنابراین استراتژی که انتخاب کرده بودند این بود که باورهای پیشینی برای افراد ایجاد کنند که براساس آن کسی اصلا نزدیکش نشود اما شهید بهشتی ترکیبی از علم و ایمان و صداقت بود.
آرمانگرایی دینی و جدیت در پیاده سازی احکام اقتصادی مبتنی بر اصول اسلامی از ویژگیهای بارز شهید بهشتی است.
شهید بهشتی گامهای اولیه برای مقابله با پدیده شوم ربا را در نظام اقتصادی محکم برداشت.
در صورت اجرای صحیح قانون بانکداری بدون ربامشکلات اقتصادی و طبقاتی ناشی از آن از کشور رخت بر خواهد بست.
با اجرای قاطع و هوشمندانه اصل ۴۴ شکاف طبقاتی و مشکلات اقتصادی و روانی و نیز بی عدالتیها در نظام اقتصادی بر طرف خواهد شد.
منابع اقتصادی نباید به سمت سوداگری و دلالی در بخشهای مختلف سوق یابد بلکه باید با تزریق عادلانه منابع در بخشهای تولیدی رونق و شکوفایی اقتصادی در کشور محقق شود.
اسماعیل محمدی دبیر خبر خبرگزاری صدا و سیما
نظر شما